De afgelopen twee weken bezocht ik twee bijeenkomsten georganiseerd door de VO-raad: een masterclass en het VO-congres. Op beide bijeenkomsten ging mijn focus naar formatief en veranderen. Twee onderwerpen die ik heel interessant vind.
Over het veranderen luisterde ik naar Annemarie Mars (masterclass) en Thijs Homan (congres), het formatieve gedeelte werd verzorgd door René Kneyber (masterclass) en Dominque Sluijsmans (congres). Bij beide was ook Gerdineke van Silfhout betrokken en aanwezig.
Het zal een jaar of vier geleden geweest zijn dat ik voor het eerst over formatief en summatief toetsen hoorde. Dat was tijdens mijn masterstudie Onderwijskunde. Ongeveer tegelijkertijd speelde bij mij op school een heleboel problemen, die samenhingen met toetsen en aangezien ik toen net leidinggevende was, vond ik het een mooi onderwerp om mee aan de slag te gaan. Ik ben nu vier jaar verder, heb verschillende boeken en artikelen over het onderwerp gelezen, “The Classroom Experiment” gezien en er zelf een workshop over gegeven, volg ik “De Toetsrevolutie” en was ik begin dit schooljaar bij het Dylan William Event. In die vier jaar heb ik ook gezien dat het onderwerp van iets redelijk onbekends naar een soort hype is opgewaardeerd en dat veel mensen ermee bezig zijn, maar ook veel mensen er maar iets over roepen omdat het hip is, maar misschien toch niet zo goed weten waar het nou precies over gaat.
Binnenkort start ik op ROC West-Brabant een “leerlab” over dit onderwerp. De bedoeling is dat we met een aantal docenten gaan bekijken, hoe we dit op de verschillende scholen vorm gaan geven, hoe we het leren meer zichtbaar gaan maken en hoe we dat ook verder kunnen gaan verspreiden binnen vakgroepen, scholen en uiteindelijk misschien de hele organisatie. En daarom sloten beide evenementen van de afgelopen twee weken mooi bij mijn eigen ontwikkelvraag aan: het leerlab beoogt een verandering te weeg te brengen en we gaan met dat ingewikkelde woord “formatief” aan de slag.
Eerst over dat formatieve. In eerste instantie (vier jaar geleden dus) hoorde ik over formatief in combinatie met het woord toetsen. Ik vond het toen al best lastig en hoorde ook andere woorden: evalueren, assessment for learning, formatief lesgeven. Maar dat toetsen blijft hardnekkig het buzzwoord, terwijl het eigenlijk niet zo goed weergeeft wat het dan is. Bij mij op school zijn verschillende vakgroepen ermee aan de slag gegaan (👍), maar ik zie ook bij hen de nadruk op het “toetsen”. Taal is hierbij een lastige factor.
Annemarie Mars zei het ook: ze hoort het woord overal, maar wat is het nou eigenlijk? De uitleg van René Kneyber hielp: veel meer dan over toetsen gaat het over de manier waarop je lesgeeft. Welke (vaak kleine) interventies doe je om ervoor te zorgen dat je weet wat je leerlingen nodig hebben om een stap verder te komen. Zoals de aanwezige teamleider van een havo zei: “Eigenlijk gaat het vooral om heel goed lesgeven.” Is het daarvoor nodig om altijd bij het begin van de les de lesdoelen op het bord te zetten? Nee, zolang je ze zelf maar helder hebt. Heb je daarvoor uitgebreide rubrics nodig? Nee, een single-point rubric werkt ook. Hij gaf ook nog een belangrijk punt aan: voor een startende docent is dit eigenlijk vaak te ingewikkeld. Je moet als docent wel wat meters gemaakt hebben om dit goed in te kunnen zetten in je lessen. Dat ben ik met hem eens, maar werpt wel een vraag op: hoe doen we dat dan in een vakgroep waar een nieuwe collega start?
Dominique Sluijsmans startte met een paar berichten uit de groeps-app van haar gezin. Over een 7,1 die eerst een 6,9 was. Maar wat zegt dat nou over wat er geleerd is? Zoals zij zei, is ons onderwijs ingericht op zweten-weten-vergeten. Dat vond ik een mooie: we leren kinderen te pieken op het moment van de toets, maar er is geen enkele garantie dat er ook echt geleerd is (“een blijvende verandering”). En Dominique had het ook niet over formatief toetsen maar over formatief handelen. Ik ga mezelf leren deze term voortaan te gebruiken. Ik vind hem passender en duidelijker dan alle andere termen die ik voorbij heb horen komen de afgelopen jaren. Ze benadrukte dat het belangrijk is eerst na te denken over wat het doel en je visie is: waarom toets je, wat wil je bereiken? Nu worden cijfers vaak gebruikt om beslissingen te nemen, waarvoor die cijfers misschien helemaal niet nodig of de beste manier zijn: overgang en determinatie. Dat formatief handelen is ook niet iets wat je op gezette momenten doet, maar is een cyclisch proces, verweven in je lessen.
Om hiermee te starten op school is er een verandering nodig. Bij mij op school is die verandering al gestart, maar we zijn er natuurlijk nog lang niet. Annemarie Mars vertelde over waarom veranderen vaak zo moeilijk is: het heeft veel te maken met het voelen van de urgentie. En dat is nou juist een belangrijk punt: de urgentie voor mij is een andere dan de urgentie voor een ander. Het is dus belangrijk te zoeken naar waar de urgentie voor de docent ligt, als je bijv. het toetsbeleid op school wilt gaan veranderen richting formatief handelen.
Ook Thijs Homan sprak over hoe verandering in zijn werk gaat. Hij vertelde ongeveer hetzelfde verhaal als op de SchoolleidersTop, waarover ik al eerder blogde. Hoewel hij vooral over grote veranderingen binnen organisaties sprak, gaf het verhaal me weer dezelfde energie als de vorige keer (en het artikel, zie blog). Veranderen gebeurt daar waar je mensen uit verschillende betekeniswolken bij elkaar brengt en ze “gewoon” aan de slag laat gaan.
En dat is nou net wat ik mag gaan doen! Binnen dat nog te vormen “leerlab formatief handelen” gaan we met een groep mensen samen aan de slag om elkaar te leren kennen, met elkaar op zoek te gaan naar antwoorden, op zoek te gaan naar anderen die ons daarbij kunnen helpen en onze inzichten mee te nemen naar onze eigen scholen, om daar offstage de gesprekken met onze collega’s te voeren.
Op 8 april mag ik middels een pecha kucha het startsein voor het leerlab geven op de Onderwijsdag van het ROC West-Brabant. Om daar alvast in mijn hoofd wat richting aan te geven, schreef ik dit blog. Ik hoop dat ik op die dag veel collega’s net zo enthousiast te maken als ik zelf ben, zodat ze met me mee gaan doen. Wordt vervolgd.
Reacties
Een reactie posten